SZLAKIEM MILITARNYCH ZABYTKÓW W POLSCE -BUNKRY, TWIERDZE I „ZŁOTY POCIĄG”

Zastanawiasz się, dokąd śmignąć motocyklem w długi majowy weekend? Zapraszam w trasę prowadzącą szlakiem zabytków militarnych. Przygotuj się na długi, bardzo długi wyjazd.

Lata rozbiorów i wojny przetaczające się przez Polskę pozostawiły po sobie wiele śladów. Jednymi z nich są zabytki militarne: twierdze, bunkry, koszary, dawne wojskowe zakłady przemysłowe itp. Większość z opisanych w tym artykule miejsc mieści się w naszym kraju. Jedynym wyjątkiem są dawne zakłady rakietowe w niemieckim Peenemünde. Dlaczego umieściłem je w tym zestawieniu? Przede wszystkim dlatego, że znajdują się o zaledwie 45 km od polskiej granicy (niedaleko Świnoujścia). Po drugie to tu rozpoczynał pracę Werner von Braun – ten sam, którymi oprócz rakiet V-1 i V-2, którymi bombardował Londyn, skonstruował później dla Amerykanów rakietę Saturn V, która wyniosła pierwszych astronautów na Księżyc. Jeśli będziesz chciał odwiedzić wszystkie opisane w tym materiale zabytki, tydzień ci nie wystarczy. Ale przecież trasę możesz podzielić na etapy. Wybrane miejsca to bardzo mała część tego, co jest warte zobaczenia, potraktuj je, więc jako zachętę do własnych poszukiwań.

OTO LISTA MILITARNYCH ZABYTKÓW W POLSCE

MIĘDZYRZECKI REJON UMOCNIONY

Listę militarnych zabytków w Polsce otwiera najsilniej ufortyfikowany jest odcinek centralny, ciągnący się od wsi Kursko przez Kęszycę i Pniewo do Boryszyna. Łączną długość podziemnych korytarzy szacuje się na 32–35 km! Od 1943 roku podziemia centralnego odcinka były wykorzystywane, jako podziemna fabryka i montowano tutaj silniki lotnicze. Do wyboru masz kilka tras – od krótkiej, długości 1,5 km, po długie 5–8-kilometrowe.

TWIERDZA SREBRNA GÓRA

To największa twierdza górska w Europie. W latach świetności stacjonowało tu 3756 żołnierzy! Dzisiaj wokół twierdzy znajdują się przepiękne trasy do obowiązkowego zaliczenia na motocyklu. Do zwiedzania udostępniono twierdzę główną, tzw. Donżon, oraz Fort Ostróg znajdujący się na sąsiednim wzniesieniu. Twierdzę w Srebrnej Górze warto odwiedzić na początku czerwca, gdy odbywać się tu będzie rekonstrukcja bitwy z 1807 r.

TWIERDZA KŁODZKA

Pierwsza wzmianka o grodzie na Górze Fortecznej pochodzi z roku 981. Zamek wybudowano w roku 1300. W twierdzy obowiązkowym punktem zwiedzania są znane na całą Polskę wąskie i długie podziemne lochy. Z korony twierdzy roztacza się przepiękny widok na całą Kotlinę Kłodzką. Ciekawostką jest to, że nakręcono tu kilka ostatnich scen serialu „Czterej pancerni i pies”.

PEENEMÜNDE

Kilkadziesiąt kilometrów za naszą zachodnią granicą leży Peenemünde. Podczas II wojny światowej Werner von Braun pracował tam nad rozwojem techniki rakietowej. Po latach ten sam człowiek skonstruuje rakietę, dzięki której amerykańscy astronauci wylądują na Księżycu. Dzisiaj w budynku dawnej elektrowni (na zdjęciu), zbudowanej wyłącznie na potrzeby bazy, znajduje się muzeum, w którym sporą część ekspozycji poświęcono historii podboju kosmosu.

Będąc w trasie odwiedź także:

• SCHRON W SZCZECINIE. Pod dworcem PKP znajduje się ogromny schron zbudowany przy wykorzystaniu podziemi XVIII-wiecznych fortyfikacji. Znajduje się na głębokości 5 pięter, a żelbetowe ściany i strop mają grubość niemal 3 m.
• ŻAGAŃ – OBOZY JENIECKIE. W 1944 roku uciekła stąd grupa 81 więźniów, a wydarzenie zostało upamiętnione w filmie „Wielka ucieczka” ze Steve’em McQueenem.

TWIERDZA MODLIN

Okolice Warszawy obfitują w militarne zabytki, a Modlin jest tego najlepszym przykładem. Twierdza leży zaledwie 30 km na północny zachód od Warszawy. Pierwsze fortyfikacje w pobliżu Modlina zostały wybudowane w czasie potopu szwedzkiego – w 1655 roku. Później, sukcesywnie rozbudowywana, stała się jedną z największych twierdz w Europie. To tu znajduje się najdłuższy w Europie budynek – będący koszarami wojskowymi – liczący 2250 m długości. Dzisiaj do zwiedzania są udostępnione: część koszar obronnych cytadeli (wieża zachodnia, tzw. tatarska), część umocnień i zabudowań zaplecza (tzw. elewator) oraz Brama Ostrołęcka. Z fortów możliwe jest zwiedzanie Fortu X w Henrysinie.

MUZEUM LOTNICTWA KRAKÓW

To największe tego typu muzeum w Polsce. Dzisiaj na terenie byłego lotniska Rakowice-Czyżyny (jednego z najstarszych lotnisk wojskowych na świecie) stacjonuje ponad 200 samolotów, śmigłowców i szybowców. Do najciekawszych zabytków należą jedyny na świecie P.11c, który brał udział w walkach podczas kampanii wrześniowej, amerykański Northrop F-5E Tiger II, przekazany Polsce przez władze Wietnamu Północnego, oraz 25 samolotów pochodzących z prywatnej kolekcji Hermanna Göringa. W czerwcu na terenie muzeum odbywa się piknik lotniczy.

TWIERDZA OSOWIEC

Powstała w drugiej połowie XIX wieku na polecenie rosyjskiego cara Aleksandra II. Jej rola polegała na wsparciu długotrwałej wojny obronnej, a także była punktem wypadowym ewentualnego kontruderzenia w kierunku Prus Wschodnich, przy jednoczesnej obronie ważnej linii kolejowej Białystok – Królewiec. Dzisiaj spośród czterech fortów twierdzy Osowiec tylko dwa są w stanie gotowym do zwiedzania (I i III). Tak jak MRU, twierdza Osowiec jest jednym z największych skupisk nietoperzy w Polsce.

Będąc w trasie odwiedź także:

• TWIERDZA ZAMOŚĆ. Przepiękna twierdza znajdująca się w samym centrum miasta. Jej mury obronne mają długość ponad 2500 metrów.
• SCHRON KOLEJOWY STRZYŻÓW. Jedyny zachowany w Polsce schron kolejowy o długości ponad 400 i średnicy niemal 9 metrów. To tu podczas II wojny światowej stacjonował pociąg pancerny Amerika.

MAMERKI KOŁO WĘGORZEWA

Znajduje się tu kompleks niezniszczonych bunkrów z okresu II wojny światowej. Oprócz budowli militarnych masz szansę obejrzeć zrekonstruowane wnętrze kiosku łodzi podwodnej oraz replikę nieodnalezionej do dzisiaj Bursztynowej Komnaty. Jeśli mniej kręcą cię klimaty wojskowe, koniecznie wybierz się nad Kanał Mazurski – nieukończoną drogę wodną łączącą Wielkie Jeziora Mazurskie z Bałtykiem poprzez rzeki Łynę i Pregołę. To tu znajdują się ogromne betonowe śluzy, niemające sobie równych w Polsce.

TWIERDZA BOYEN

Jest jednym z najlepiej zachowanych zabytków architektury obronnej XIX-wiecznej Polski. Kamień węgielny położono w 1844 roku. Twierdza zajmuje powierzchnię prawie 100 ha. Ma kształt nieregularnej sześcioramiennej gwiazdy. Wyznacza go wysoki na ok. 5 m mur o długości 2,3 km!

WESTERPLATTE

To miejsce zna każdy Polak. To tu 1 września 1939 roku rozpoczęła się II wojna światowa. Warto tu przyjechać, by zobaczyć Pomnik Obrońców Wybrzeża, Cmentarz Poległych Obrońców Westerplatte i zachowane wartownie. Stąd już tylko 120 kilometrów dzieli cię od najdłuższego półwyspu w Polsce – Helu. Na nim też spotkasz całkiem sporo militarnych zabytków.

HEL

Do lat 90. obiekty te były niedostępne zwiedzających, a teren był zarządzany przez wojsko. Dzisiaj warto obejrzeć 6 obiektów pozostałych po zdemontowanej baterii niemieckich dział kalibru 406 mm czy wieżę kierowania ogniem. W mieście Hel, tuż za latarnią morską, wybierz się na zwiedzanie ruin baterii im. Heliodora Laskowskiego, biorących udział m.in. w potyczce z pancernikiem „Schleswig-Holstein”.

Będąc w trasie odwiedź także:

• WILCZY SZANIEC. W okolicach Gierłoży znajdują się ruiny kwatery głównej Adolfa Hitlera. 20 lipca 1944 roku pułkownik Claus von Stauffenberg dokonał tu nieudanego zamachu na przywódcę III Rzeszy.
• TWIERDZA OSOWIEC. Na początku XX w. zaliczana do najnowocześniejszych twierdz świata. Podobno nigdy nie została zdobyta.